شبیه‌سازی تغییرات درون رگباری ضریب روان‌آب با استفاده از مؤلفه‌های بارشی در حوزه‌ی آبخیز بار نیشابور

  استفاده از روش ­ های تجربی گوناگون برای برآورد روان­آب سطحی در حوزه ­ های آبخیز فاقد ایستگاه هیدرومتری، اجتناب­ناپذیر است. یکی از پارامترهای مهم موجود در بیش­تر این روش ­ ها، ضریب روان­آب است. تخمین صحیح ضریب روان­آب سطحی و بررسی تغییرات آن در شرایط گوناگون، برآورد صحیح روان­آب سطحی سیلاب­ها را امکان­پذیر می­سازد. پژوهش­ها در زمینه­ی بررسی ضریب روان­آب و عامل­های مؤثر بر آن، بیش­تر در مقیاس­های ماهانه، فصلی و سالانه در مناطق گوناگون جهان انجام شده است، ولی در زمینه­ی تغییرات ضریب روان­آب در مقیاس یک واقعه­ی رگبار، پژوهش­های کمی صورت پذیرفته است. حال آن­که اساس بسیاری از تحلیل­های هیدرولوژیک بر مقیاس رگبار استوار است. از این­رو، هدف اصلی پژوهش، بررسی امکان شبیه­سازی تغییرات ضریب روان­آب در مقیاس رگبار و شناسایی عامل­های مؤثر بارشی بر آن، در حوزه­ی آبخیز بار نیشابور با مساحت 11388 هکتار بوده است. پس از بررسی 440 باران­نگار و آب­نگار سیل­های موجود در منطقه طی سال­های 1369 تا 1378، تعداد 32 رگبار با زمان بارش بیش از زمان تمرکز 9/2 ساعت حوزه و هم­چنین ایجاد نوسان در آب­نمود، انتخاب و میانگین ضریب روان­آب کل واقعه، چارک­ها و دهک­ها محاسبه شد. سپس ارتباط بین متغیرهای گوناگون بارش کل و هم­چنین بارش مازاد با میانگین مقدار ضریب روان­آب و ضریب روان­آب جزئی از راه تحلیل روابط رگرسیونی دو و چند متغیره و با شکل­های گوناگون ساده و تغییر شکل یافته­ی متغیر­ها بررسی شد. نتایج بدست آمده از پژوهش، دلالت بر تغییرات زیاد بین رگباری ضریب روان­آب مشاهداتی در دامنه­ی 6/0 تا 7/45 درصد با میانگین حسابی، میانه، معکوس میانگین لگاریتم و انحراف معیار به­ترتیب 65/10، 96/7، 59/7، 35/9 درصد داشته است. روی هم رفته، یافته­های پژوهش بر امکان شبیه­سازی منحنی تغییرات ضریب یاد شده با استفاده از رگرسیون­های دو متغیره با ضریب همبستگی بین 28 تا 88 درصد (68/0 ≥ P ≥ 003/0) و با برتری متغیرهای چارک دوم و سوم در تبیین آن دلالت داشته است.